تجارت آزاد یکی از انواع تجارت
ها بوده که در آن تجار محدودیت کمتری در زمینه محدودیت های دولتی و درون
کشوری دارند. از جمله محدودیت ها می توان به مالیات و تعرفه های موجود
اشاره کرد که قطعا برای بازرگانان مناسب نخواهد بود.
یکی از تفاوت های تجارت آزاد با دیگر تجارت ها، تخصیص کالا میان کشورهای
تجاری طبق قیمت های مصنوع موردنظر انجام می گیرد. این قیمت مصنوع انعکاس
واقعی تقاضا و عرضه بوده که مناسب بازرگانان و تجار می باشد.
موافقتنامه هایی که در تجارت آزاد صورت می گیرد از ویژگی و عناصر کلیدی
این مناطق تجاری است. در تجارت آزاد بازار آزادی در کار بوده که ناشی از اقتصادی آزاد
می باشد که در آن خریدار و فروشنده بدون هیچ شرطی در زمینه میزان و قیمت
به معامله با یکدیگر می پردازند. در این نوع بازار برای طرفین اجباری در
کار نیست تا خرید و فروش را قبول نمایند بنابراین همانند نام خود یک نوع
بازار آزاد و پرطرفدار است. در این نوع بازار تولیدکنندگان به اختیار خود
تولید را انجام می دهند و دولت دخالتی در امور آنها ندارد. بازار آزاد از
اساس های مکتب لیبرالیزم در اقتصاد بوده که از پایه گذاران ان آدام اسمیت
بود.
تاریخچه تجارت آزاد
در تاریخ بازرگانی طبق سیاست
های موازنه اقتصادی صورت می گرفت و دو تن از مخالفان آن دیوید
ریکاردو و آدام اسمیت بوده است. این دو سیاست موازنه اقتصادی را مناسب دولت
ها نمی دانستند و مخالفت شدیدی نسبت به آن داشتند.
آدام اسمیت اعتقاد داشت یکی از دلایل شکوفای مصر تجارت آزاد بوده و
پیشرفت این تمدن را به دنبال داشت. در سوی دیگر تعداد کثیری از لیبرال های
انگلستان قرون ۱۹، ۲۰ و قرن ۲۰ در ایالات متحده تجارت آزاد راه ترویج صلح
دانسته و این نوع از تجارت را بهتر از سایر تجارت ها تلقی می کردند.
سرانجام سایر کشورها نیز با مزایای این تجارت تمایل پیدا کردند چنین تجارتی
را برای خود برگزینند و آن را به کار گیرند.
البته تجارت آزاد تنها
شامل موافقانی نمی شد و برای خود مخالفانی داشت. بسیاری از دانشگاهیان
هزینه ای تجارت آزاد را بیش از ضرر و زیان آن می دانستند. گذشته از صنایع
داخلی نیز با توجه به ضرری که تجارت آزاد به آنها وارد می کرد، موافقتی با
این نوع تجارت نداشت. در حقیقت تجارت آزاد ضررهایی را به صنایع داخلی وارد
می کرد زیرا با افزایش واردات، صنایع داخلی با شکست بزرگی رو به رو می‌شود.
اگر بخواهیم در این رابطه یک مثال بارزی بگوییم بهتر است مثال فروش شکر
وارداتی در ایالات متحده را بیان کرد. اگر این کشور تعرفه شکر وارداتی را
با کاهشی رو به رو می کرد، صنایع داخلی تولید شکر قطعا سود کمی را مشاهده
می کردند و در نتیجه قیمت شکر داخلی افزایش پیدا می کرد. در سوی دیگر مصرف
کنندگان این منطقه تمایل دارند شکر را با قیمت کمتری تهیه نمایند. اگر
تعرفه وارداتی در کشوری بالا باشد نشان می دهد مقامات اطمینانی به صنایع
داخلی نداشته و سعی بر واردات محصول دارند. این امر موجب می گردد تا صنایع
رو به نابودی رفته و با گذشت زمان به مرحله ورشکستگی نیز برسند.
وضع فعلی
در حال حاضر عمده کشورها عضو سازمان تجارت جهانی قرار می گیرند که با
محدودیت های خاص خود به فعالیت های تجاری می پردازند. البته این محدودیت ها
بدون برطرف شدن مشکل تعرفه و موانع تجاری انجام می گیرد. گذشته از آن
عضویت بیشتر کشورها در مناطق تجارت آزاد موجب شده تا تعرفه پایین تری برای
اعضا در کار باشد. اکثریت اعضای این سازمان خطوط هوایی خارجی را جهت انتقال
کالا و مسافر داخلی ممنوع ساختند.
اگر بخواهیم به ویژگی های تجارت آزاد اشاره کنیم می توان لیست زیر را نام برد:
- جنبش آزاد کارگری در بین و داخل کشورها
- تجارت کالا بدون تعرفه و گمرک و یا دیگر موانع تجاری
- عدم وجود سیاست‌های منحرف کننده تجارت که به سود برخی از افراد و شرکت‌هاست.
- حرکت آزاد سرمایه در بین و داخل کشورها
- دسترسی آزاد به بازارها
- دسترسی آزاد به اطلاعات بازار
برای
کشور ما نیز می تواند قوانین فوق انجام گیرد. برای توافق تجارت آزاد بین
ایران و کشور دیگر منافع سیاسی و امنیتی برای دو طرف به دنبال خواهد داشت.
بنابراین دو طرف نوعی توافق برد-برد را خواهند داشت و منافع هر دو طرفین
تامین خواهد شد. هنگامی که پیمان تجارت آزادی بین ایران و کشور دیگری
برقرار می شود، گام بزرگی بین کشورمان و دیگر کشورها جهت اتحاد اقتصادی-
سیاسی رقم خواهد خورد. همچنین می تواند ابتدای راه موفقیت در زمینه تجاری
برای دو طرف توافق باشد که طرف دیگر می تواند هر کشور موردنظر را دربرگیرد.