تاریخچه وزارت بازرگانی ایران

وزارت بازرگانی یکی از وزارت های مهم اقتصادی کشور محسوب شده که ارگان های مختلف بازرگانی را در زیر نظر خود دارد. در حقیقت دولت برای بهبود توسعه و بهبود امکانات بازرگانی این وزارت خانه را در نظر گرفته و سیاست های کشور را برای نیل به این اهداف به کار گرفته است.

البته مدتی قبل دولت تصمیم گرفت وزارت صنایع و معادن را با وزارت بازرگانی ادغام کرده و وزارت صنعت، معدن و تجارت به وجود آمد. در ابتدا ناصرالدین شاه بوده که وزارت تجارت را سال ۱۲۸۹ تاسیس کرد و وظیفه این وزارت ایجاد ارتباط بین دولت و بازرگانان و انجام برخی فعالیت های تجاری بود. سپس سال ۱۳۱۸ فرهنگستان ادب پیشنهاد تغییر نام وزارت از وزارت تجارت به وزارت بازرگانی را می دهد.

سال ۱۳۵۳ دولت تصمیم می گیرد تا وزارت بازرگانی از وزارت اقتصاد جدا شود و فعالیت های بازرگانی مخصوص به خود را در برگیرد. در نهایت تیر ماه ۵۳ وزارتخانه برای تشکیل به تصویب مجلس شورای ملی و در اواخر تیر به تصویب مجلس سنا رسید.

پس از انقلاب وزارت بازرگانی سال ۱۳۵۹ باری دیگر تشکیل شد و ساختار این وزارت با تغییراتی همراه شده و ۹ معاونت را دربرمی گرفت. سپس در سال ۱۳۷۷ ساختار این وزارت پس از سال ۱۳۵۹ باری دیگر با تغییراتی همراه شد تا مطابق با رویکرد دولت در همان زمان باشد. سپس در سال ۱۳۸۳ نیز تشکیلات وزارت بازرگانی با چهار معاونت و هشت موسسه و شرکت وابسته تغییر یافت و سازمان مدیریت و برنامه ریزی آن را تصویب کرده است.

سال ۱۳۸۴ بود که وزیر بازرگانی وقت پیشنهاد داد معاونت هماهنگی، توسعه منابع و امور مجلس به دو معاونت اداری و مالی و معاونت هماهنگی و امور مجلس تبدیل شود و از این رو تعداد معاونت ها به پنج معاونت رسیده است.

اگر بخواهیم به اهداف این وزارت اشاره کنیم باید به موارد زیر پرداخت:

• اجرا و تنظیم سیاست ها و مقررات بازرگانی کشور به شکلی گسترده
• به ارمغان آوردن شرایط توسعه و بهبود امورات بازرگانی کشور

وظایف وزارت در زمینه سیاست گذاری

• اصلاح نظام تعرفه‌های گمرکی.
• سیاستگزاری و کنترل و نظارت و تنظیم بازار محصولات و ایجاد تسهیلات در تأمین کالاها و مواد اولیه مورد نیاز.
• تنظیم روابط تجاری و انعقاد قراردادهای بازرگانی با سایر کشورها با رعایت مقررات مربوط.
• تدوین سیاستهای پرداخت یارانه کشور با همکاری دستگاههای ذی‌ربط و هماهنگی در تنظیم یارانه‌های مواد غذایی با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
• تنظیم و اجرای سیاستها، خط مشی‌ها و مقررات بازرگانی کشور.
• نظارت و حفظ تعادل بهای تولیدات داخلی و کالاهای وارده به کشور و بررسی شرایط تولید تا مرحله مصرف.
• تهیه و تنظیم و کنترل تراز تجاری کشور.
• اتخاذ تدابیر لازم و اصلاح مقررات مربوط به ورود و صدور کالا و خدمات در جهت تسهیل تجاری.

وظایف وزارت در زمینه برنامه ریزی

• بررسی و انجام امور مربوط به توصیه‌های سازمان جهانی گمرک و سازمانهای بین‌المللی استاندارد جهانی.
• قبول عضویت و شرکت در سازمانها و مجامع بین‌المللی مربوط به امور بازرگانی.
• برنامه ریزی و اجرای برنامه‌های خرید و فروش محصولات کشاورزی به صورت تضمینی با استفاده از بودجه عمومی، وجوه اداره شده یا تسهیلات بانکی.
• تهیه و تنظیم و ارائه آمار و اطلاعات نهایی واردات و صادرات کشور و تجزیه و تحلیل لازم به منظور دست یابی به الگوی مناسب در زمینه صاد رات و واردات کالا و خدمات.
• انجام وظایف و مأموریت‌های روابط تجاری با اتحادیه اروپا و امور مربوط به قراردادهای تجاری آن.
• اعمال نظارت‌های لازم بر اجرای سیاستها و برنامه‌های بازرگانی کشور در بعد بین‌المللی و منطقه‌ای.
• انجام تحقیقات، مطالعات و پژوهشهای لازم در زمینه‌های اقتصادی، بازرگانی و اداری به منظور نیل به اهداف کلان اقتصادی و بازرگانی کشور.
• انجام وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران در رابطه با نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران و عضویت در سازمان تجارت جهانی WTO.

وظایف وزارت در زمینه هدایت و هماهنگی

• حمایت از حقوق تولیدکنندگان و مصرف کنندگان از طریق سیاستگزاری، نظارت بر قیمت، استاندارد، نحوه توزیع و کیفیت کالا و خدمات وارداتی و ساخت داخل.
• ایجاد تسهیلات به منظور توسعه صادرات از طریق تعرفه‌های تجاری و جلوگیری از دامپینگ و قاچاق کالا.
• رسیدگی و حل اختلاف ناشی از اجرای قانون و مقررات گمرکی.
• هدایت سیاستهای ارزی، پولی و تولیدی در جهت تحقق سیاستهای تجاری
• نظارت بر واردات به موقع کالاهای اساسی، حساس و ضروری از طریق حضور مؤثر در بازارهای جهانی و انعقاد قراردادهای مناسب و بهینه و ایجاد هماهنگی‌های لازم.
• انجام وظایفی که براساس قوانین موضوعه کشور به عهده وزارتخانه گذاشته شده‌است.
• اعمال مقررات گمرکی درباره معافیتها، ممنوعیتها، تشویق صادرات.

البته وظایف های فوق تنها بخشی از تمامی وظایف های وزارت بازرگانی محسوب می شود. به طور کلی وزارت بازرگانی وظایف مختلفی برعهده داشته و هدف آن گسترش و بهبود وضعیف بازرگانی کشور به شکلی درست و بی نقص است.