تعامل با کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم

بررسی تاثیر همیاری و تعامل با کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم

چکیده :

اوتیسم یك ناتوانی طولانی مدت است که منجر به اختلال عملكرد عصبی روانی در فرد می شود.گرچه به نظر می رسد که اوتیسم عارضه نادری است اما اطلاعات اخیر گویای آن است که شیوع اوتیسم حتی تا 20 مورد در هر 10000 تولد زنده می رسد. اوتیسم در پسران 3 -4  برابر بیشتر از دختران دیده می‏شود. اگر چه علت اصلی آن کاملاً شناخته شده نیست، اما در سال های اخیر تحقیقات و مطالعات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است.تحقیقات تأکید زیادی بر منشاء زیست شناختی و عصب شناختی در مغز دارد. در بسیاری از خانواده ها سابقه اوتیسم و یا اختلالات مربوط به آن وجود داشته است که ریشه ژنتیك را مطرح می کند اگر چه تا به حال ژن خاصی که مربوط به اوتیسم باشد شناخته نشده است .پژوهشگران در مورد نقش ژنتیك در علت شناسی اوتیسم اختلاف نظر دارند و عده ای از آنها ترکیب چندین ژن را به عنوان علت اختلال مطرح می کنند. چندین نظریه درباره اوتیسم مطرح شده که هیچیك به طور دقیق اثبات نشده است . با توجه به نگرش های مختلف به این بیماری، راه ها و شیوه های مختلفی نیز برای درمان آن پیشنهاد گردیده است. شیوه های مختلفی که شامل آموزش از طریق شنوایی، آموزش جزء به جزء، ویتامین درمانی، درمان با رژیم غذایی بدون غلات، برقراری ارتباط آسان، موسیقی درمانی، بازی درمانی، کاردرمانی و بهبود مجموعه حواس، تصحیح رفتاری و روش بهبود ارتباط، روش های رژیمی و دارویی، روش پاسخ محور و روش‏های ترکیبی بوده اند.

مقدمه ای در مورد بیماری اوتیسم

تا اواسط قرن بیستم هیچ نامی برای اختلالی که هم اکنون عنوان اختلال اوتیستیك را به خود گرفته است وجود نداشت .هنری موزلی 1 نخستین روانپژشكی بود که در سال 1867 به طور جدی به کودکان خردسالی که مبتلا به اختلال شدید روانی بودند توجه نمود. هانس آسپرگر در سال 1938 از واژگان فنی بلولر 2 کلمه اوتیسم را برگرفت و در فرهنگ آلمانی در روانشناسی دانش آموز به کار برد )آسپرگر ، 1938 .)نام نهاد.کودکانی را که وی توصیف » اوتیسم اولیه دانش آموزی « کانر این شكل شدید از آسیب شناسی روانی دانش آموز را کرد از ابتدای زندگی به طور آشكار گوشه گیر و منزوی بودند . این کودکان همانند بچه های چند ماهه به آغوش کسی نمی رفتند ، از نگاه داشته شدن بیزار بودند و در آغوش والدینشان آرام و قرار نمی گرفتند ، و بیشتر ترجیح می دادند که تنها باشند این کودکان به افراد و همچنین محیط ، واکنش نشان نمی دادند ، آنها اغلب اشیا را به شكلی یكنواخت و قالبی ، دستكاری می کردند و بازی مناسبی نداشتند.کانر همچنین خاطر نشان ساخت که این کودکان نمی توانستند به درستی تكلم کنند ، به علاوه بیشتر این کودکان از خود پژواكگویی 3 تاخیری نشان می دادند و در استفاده از ضمیر در جمله مشكلاتی داشتند .

همچنین کودکان توصیف شده در مورد یكنواختی در محیط ، خاطرات خوب مربوط به گذشته ، ظاهر جسمانی عادی ، پافشاری اضطراب آلود از خود بروز می دادند و از توانایی شناختی خوبی بر خوردار بودند.بعدها آیزنبرگ 4 و کانر ) 1956 ( در یك مقایسه ، نشانه های اصلی را محدود به دو ویژگی اولیه کردند : 1 تنهایی شدید - 2 اصرار وسواس گونه در حفظ یكنواختی . بنابراین ، نابهنجاری های زبانی که قبلا نشانه های اصلی نشانگان در نظر گرفته می شدند حذف شدند )نجاریان ،1384).

در اواخر سال 1960 ، اوتیسم به عنوان یك سندرم مشخص پایه گذاری شد ، و از عقب ماندگی ذهنی، اسكیزوفرنی و دیگر اختلالات رشد متمایز شد و همچنین بیان شد که الگوهای مداخله ای در برنامه های فعال در درمان موثر است. اوتیسم تقریبا در 4/5 مورد از 10000 تولد زنده رخ می دهد )لاتر ، 1966 : شریبمن   ( 1988.در بین کودکان اوتیستیك ، پسرها به نسبت 3 یا 4 به 1 از دختران پیشی می گیرند )دانلاپ  ،کوگل ،اونیل ، ( 1985.اوتیسم با گوشه گیری شدید ، کمبودهای نافذ در زبان ، رفتار اجتماعی و توجه و بروز رفتارهای عجیب و غریب یا تكراری مشخص شده است . معمولا اوتیسم در بین سنین 2 و 5 سالگی تشخیص داده می شود )نجاریان،  1384) .

اوتسیم یك اختلال رشد مغز است که به وسیله نقص در واکنشات اجتماعی و ارتباطات ،رفتارهای تكراری و محدود ، مشخص می‏شود.این مجموعه نشانه ها از نوع خفیف اوتیسم به نام اختلال طیف اوتیسم فرق دارند)انجمن روانپزشكی آمریكا ،(. 2000  اوتیسم روی بسیاری از قسمت های مغز اثر می گذارد که این اتفاقات هنوز درك نشده است . اوتیسم نسبتا نادر است ، اما در سراسر جهان روی می دهد و فاقد الگوی مرتبط با طبقه اجتماعی یا پیشینه تحصیلی است . گمان نمی رود که این اختلالبه خاطر رفتار های سرپرست دانش آموز ایجاد گردد و همچنین با اصول یادگیری رفتار نیز تبین نمی شود) آرندت، 2005) ارزیابی اختلال‏ های طیف اوتیسم به یك آزمونگر باتجربه‏ا‏‏ی نیاز دارد که نسبت به این اختلال‏ها شناخت کاملی داشته باشد.

ارزیاب باید علاوه بر ملاک‏های تشخیصی رسمی، به دیگر حیطه های شناختی و زبانی نیز توجه کند. نكته مهم این است که جمع آوری داده ها باید در حیطه های مختلف و در شرایط و محیط های متعدد باشد. در فرایند ارزیابی باید روانشناس مدرسه، متخصص گفتار و زبان، کاردرمانگر، معلمان و بخصوص والدین دانش آموز مشارکت داشته باشند.

به طور کلی ارزیابی باید حیطه های مهمی مانند قابلیت اجتماعی، برقراری ارتباط) کلامی،غیرکلامی( ،تنوع رفتاری، و تأثیرات محیطی را شامل گردد. مشاهده) رسمی و غیررسمی( یك ابزار کلیدی برای ارزیابی اختلال های طیف اوتیسم است. مشاهده رفتار به آشكار شدن ناهمسویی های بین نظرات والدین، مربیان و متخصصان کمك می کند.

تجربیات نشان داده است چگونگی عملكرد و اثر بخشی والدین می تواند به همان اندازۀ تلاش‏های متخصصان و درمانگران مفید و سودمند باشد. بنابراین تاکتیك ها و دستورالعمل هایی برای والدین تهیه گردیده که باید توسط آنها اعمال گردد.این امر به خصوص در مورد کودکان 1 تا 6 سا له اوتیستیك از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد و می تواند به عنوان یك مورد کلیدی در درمان آنها استفاده شود. در یك مطالعه، مفید بودن آن دسته از والدینی که با تلاش و پشتكار و شكیبایی، با گروه پزشكی همكاری می کردند مورد بررسی قرار گرفت. در تمام این مطالعات مشخص شد که باید والدین این بچه ها بصورت مستمر در طول مراحل درمان حضور یا فته و اطلاعات و دانش خود را در مورد اختلال اوتیسم افزایش دهند.

همانطور که گفته شد از بزرگترین مشكلات کودکان اوتیستیك ناتوانی آنها در برقراری ارتباط با افراد دیگر می باشد زیرا آنها نمی‏توانند با ابراز احساسات و تكلم، نیازهای خود را نشان داده تا قدمی در حل مشكلات خود بردارند. درمان و رویارویی با این کودکان باید با ملایمت و نرمی انجام شود که این امر می تواند با کمك والدین فعال و آگاه این کودکان بخوبی انجام شود.تمامی مراحل درمانی و انجام آزمایشات پزشكی در بیماران دختر و پسر یكسان می باشد . تمامی متخصصان و درمانگران دانش آموز، همواره به والدین توصیه می کنند، رفتار و کردار دانش آموز خود را تا سن 2 سالگی به شدت زیر نظر داشته باشند و اگر به مورد مشكوکی در مورد رفتار و حرکات نامتعادل دانش آموز پی بردند سریعاً آن را با پزشك دانش آموز در میان بگذارند. کودکان جهت رشد و توسعۀ استعدادهای نهفتۀ خود شدیداً به همكاری و همیاری پدر و مادر نیاز دارند.

اوتیسم یك بیماری نیست بلكه یك اختلال رشد در عملكرد مغز است.این افراد سه نوع علامت را نشان می دهند: روابط اجتماعی ضعیف، مشكلاتی در ارتباط کلامی و غیرکلامی، و نیز علائق و فعالیتهای محدود. این علائم در سه سال اول زندگی بروز می کند و به نظر می رسد که در سرتاسر زندگی ادامه پیدا می کند. اگرچه داروی خاصی برای درمان اوتیسم وجود ندارد، ولیكن شروع زودتر آموزش، ضروری است چرا که ممكن است موجب بهبودی رشد اجتماعی و کاهش رفتارهای نامطلوب گردد. و احتمال دارد افراد اوتیسم بتوانند زندگی نرمالی داشته باشند .

در تمامی آزمایشاتی که بر روی کودکان انجام می گیرد درصد استعداد و IQ آنها مورد سنجش و ارزیابی قرار می گیرد. تجربه نشان داده است تلفظ لغات توسط دانش آموز، در زمان حضور والدین آنها بسیار بیشتر و رساتر بوده تازمانی که والدین آنها حضور ندارند. بسیاری از والدین رفتار و عكس العمل‏های کودکان اوتیستیك خود را با دکتر و درمانگر در میان می گذارند تا نحوه درمان به شكلی صحیح تر و دقیق تر صورت پذیرد. در کلاسهای آموزشی مختص والدین، همانطور که سعی می شود دانش آنها نسبت به اختلال اوتیسم دانش آموز بالا رود، تلاش می گردد تا حدامكان، استرس والدین را نیز کاهش دهند. اکنون با قطعیت می توان گفت، حضور والدین و مشارکت آنها در طول درمان گام بسیار مؤثری در درمان دانش آموز می باشد.

یك مطالعه تحقیقاتی برروی 400 کودك اوتیستیك که توسط والدین خود نیز تحت درمان قرار گرفتند، انجام گرفته است که بیانگر تأثیر مثبت و مؤثر والدین دلسوز و صبور آنها در رشد مهارتهای کلامی در آنها بوده است. با حضور مستمر والدین کودکان اوتیستیك در طول درمان مشخص شد که کودکان این دسته از والدین، هم به لحاظ گفتاری و هم به لحاظ افزایش میزان رغبت و تمایل به شرکت در مراحل درمانی از دیگر کودکان، جلوتر و موفق تر بوده اند. تجربه ثابت نموده است حضور و همكاری والدین کودکان اوتیستیك، هم به نفع دانش آموز و هم به نفع والدین دانش آموز می باشد )کاناچی و دیگل ،2006 . ) بچه هایی که برچسب اوتیسم دارند در رفتارهای اجتماعی دچار مشكل می باشند. افراد اوتیسم ممكن است به هنگام نامید شدن عكس العملی نشان ندهند و از نگاه کردن به اشخاص اجتناب کنند . آنها اغلب دارای لحن یكنواخت هستند و در واکنش به احساسات دیگران، از طریق حالات چهره ای مشكل دارند و همچنین هنگام صحبت کردن با دیگران در مورد رفتارهای مورد علاقه شان از نگاه کردن به صورت دیگران اجتناب می کنند و آنها از اثر منفی رفتارشان روی افراد اطلاعی ندارند، و به نظر می رسد که از احساسات دیگران در مورد خودشان بی اطلاع هستند .

تعدادی از بچه های اوتیسم درگیر یك سری حرکات تكراری از قبیل حرکت پاندولی وچرخاندن مو با دستهایشان هستند یا رفتارهای خودآزاری از قبیل کوبیدن سر دارند، آنها دوست دارند صحبتهای دیگران را تكرار کنند و به جای به کار بردن ضمیر من ، نام خود یا ضمیر دیگری را به کار ببرند تعدادی از آنها با یك صدای آهنگین در مورد موضوعات مورد علاقه شان صحبت می کنند یا به کسانی که با آنها صحبت می کنند بی اعتنا هستند. آنها در تشخیص صداها، حس لامسه و دیگرحواسشان، پاسخ مناسبی نمی دهند آنها نسبت به درد احساس کمی دارند و ممكن است یكی از حواسشان برتر از دیگری باشد که چنین حس های غیرمعمولی ممكن است در علائم رفتارهای آنها تأثیر داشته باشد، مثل اجتناب از بغل شدن .

نكته مهم این است که در تمامی مراحل درمان به نیازهای آموزشی و ارتباطی کودکان با والدین توجه ویژه می گردد. بالا بردن انگیزه والدین نسبت به مشارکت در امر درمان کودکان اوتیستیك می تواند چراغ روشنی باشد که مارا به سوی موفقیت هر چه بیشتر در درمان این اختلال یاری می نماید.با گذشت زمان و کسب تجارب بیشتر، راههای درمانی متفاوتی در دسترس درمانگران قرار خواهد گرفت برنامه های آموزشی کودکان هفته به هفته تغییر می کند که باتوجه به ظرفیت یادگیری و بهره هوشی دانش آموز با دیگر بیماران متفاوت است.

تحقیقات نشان داده است نقص در مهارتهای ارتباطی از ویژگی های اساسی کودکان اوتیستیك با عملكرد بالا است. باتوجه به استرس بالای والدین کودکان اوتیستیك با عملكرد بالا و خودیاری پایین این کودکان به علت ضعف های ارتباطی در دوران دبستان این کودکان و خانواده های این کودکان دچار مشكلات عدیده ای می شوند لذا تحقیقات در زمینه آموزش مهارت‏های ارتباطی با تمرکز بر علائق دانش آموز به والدین در سنین پیش از دبستان و دبستان بررسی تأثیر آن بر افزایش خودیاری دانش آموز وکاهش استرس والدین ضروری می باشد.

انتظار نمی رود که برنامه های درمانی برای اشخاص درخودمانده این اختلال را مداوا کند ، در واقع درمان مشخص شده ای وجو ندارد)مایرس ، (. 2007 اما اقداماتی با هدف به حداکثر رساندن سازگاری شخصی طراحی و تدوین می شوند.در این رابطه برنامه های روان پویشی و دارو درمانی چندان موثر نبوده اند . اما اقدامات فشرده اصلاح رفتار نتایج دلگرم کننده ای به دست داده است . اقدامات درمانی به طور فزاینده ای بر محور خانواده ، تدوین برنامه های آموزش والدین برای توجیه و پرداختن به اختلالات دانش آموز و مشاوره با والدین برای توجه به مشكلات مرتبط با بزرگ کردن دانش آموز درخودمانده

استوار شده است )نجاریان ، 1384)

اختلال اوتیسم

شواهد علمی حاکی از مؤلفه ارثی اختلال اوتیسم است. برای مثال مطالعات نشان دادند هنگامی که یكی از اعضای خانواده، اوتیسم تشخیص داده شود احتمال این که عضو دیگر خانواده دارای اختلال اوتیسم باشد، 50 تا 200 برابر بیشتر از جمعیت افراد جامعه است . همچنین شواهد علمی با مقایسه دوقلوهای تك تخمكی با دوقلوهای دوتخمكی نشان داده است که اگر یكی از دوقلوهای یك تخمكی اوتیسم باشد، با احتمال زیاد آن یكی نیز اوتیسم خواهد بود . همچنین احتمال اوتیسم بودن هر دو کودك دوقلوی تك تخمكی بیشتر از دوقلوهای دو تخمكی است . علاوه بر این اعضای خانواده یك کودك اوتیسم، اگر دارای اختلال اوتیسم نباشند، ویژگی های شبیه اوتیستیك مانند فقدان دوستان نزدیك و دل مشغولی درعلایق محدود را دارا هستند .

اوتیسم وخیم ترین اختلال روانشناختی کودکان است که براساس بروز زودرس آن مشخص می شود. برخی کودکان اوتیستیك از بدو تولد به وضوح نابهنجارند. در حالی که در برخی دیگر نابهنجاری ها پس از 1 سالگی و حتی 2 سالگی آشكارمی شوند، اما همواره آغاز آن قبل از 3 سالگی است.تجلیات اوتیسم بر حسب مرحله تحول و سن تقویمی بیمار متغیرند و برای نامیدن آن اصطلاحات. » اوتیسم کانر « یا » اوتیسم کودکانه» « اوتیسم زودرس « را نیز به کار برده اند

کودکان اوتیستیك بسته به میزان بهره هوشی، میزان توانایی برای برقراری رابطه با زبان، و شدت علائم بیماری ممكن است

عملكرد پایین یا بالا داشته باشند. هفتاد درصد آنها بهرۀ هوش زیر 70 دارند و نیمی از آنها نیز بهرۀ هوش پایین تر از 50 - 55

دارند) کاپلان و سادوك، 1996 ، پورافكاری،1376 )

تعامل های خانوادگی

اُوتیسم در سراسر دنیا دیده می شود و فقط در پسران بیشتر از دخترها مشاهده شده است. به عبارت دیگر نژاد ، مكان زندگی ، میزان سواد ، وضعیت مالی ، نوع اعتقاد ، شیوه زندگی ، و ... هیچكدام تأثیری در شانس بروز اُوتیسم ندارند. والدین باید توجه داشته باشند که مهمتر از عنوان بیماری ، پرداختن به درمان آن است . باید در نظر داشت که این کودکان با درمان مناسب و به موقع می توانند مطالب را بیاموزند ، رفتارهای درست را از خود نشان داده و در آینده مانند افراد عادی زندگی کنند . اما بدست آوردن این اهداف مستلزم درمان به موقع و درست ، تحمل مشكلات و سختی های مربوط به این درمان است .از این دیدگاه تعامل والدین کودکان اوتیستیك با فرزندانشان منفی ، خصمانه یا غیر تقویت کننده است.نظریه تعامل‏های خانوادگی بتلهایم (1967) درباره اوتیسم آغازگر این دیدگاه بود. این مؤلف اعتقاد داشت که والدین کودکان اوتیستیك فرزندان خود را طرد می کنند و از پاسخگویی به نیازهای عاطفی آنها ناتوانند .کودکان احساسات منفی والدین خود را دریافت می کنند اما نمی‏توانند برای دستیابی به پاسخ مثبت کاری انجام دهند و به علت این احساس ناتوانی به انزوا می گرایند ، کاملاًفعل پذیر می‏شوند، و جهانی بدون تغییر را جستجو می کنند؛ تا از خود حمایت کنند )دادستان، 1378).

شكست وخیم و زودرس در روابط متقابل مادر و نوزاد می تواند دانش آموز را در مقابل» یك موقعیت نهایی « قرار دهد چنین شرایطی دانش آموز از جهان بیرونی روی می گرداند و از هر عملی اجتناب می کند. تا بی لذتی را حذف کند. اما در عین حال، دنیای درونی وی که بدون ارتباط با دیگران نمی تواند به بقای خود ادامه دهد، غنای خود را از دست می دهد که دانش آموز نسبت به آن هم بی اعتنا می شود تا رنجها و سرخوردگی های خود را محدود کند و بالاخره به دلیل مهجور شدن تدریجی دانش آموز به یك » دژ خالی « تبدیل می شود  )دادستان ،1378  (.

در چارچوب تعامل های خانوادگی، مؤلفان گروه پائولوآلتو، واتزلاویك، بوین و جاکسن (1957) توانسته اند الگوهای خاص درون خانوادگی را که در خانواده روان گسیختگان مشاهده شده اند در خانواده های کودکان اوتیستیك نیز باز یابند. الگوی ارتباطی» ارتباط مضاعف« یا  »بن بست مضاعف « گونه ای روش خاصی ارتباطی است که یك طرف )مادر یكی دیگر از اعضای خانواده( تحمیل می کند و طرف دیگر )دانش آموز( نمی تواند از آن بگریزد. فرستنده پیام )مادر( پیام دوگانه ای را که از لحاظ محتوا متناقض است، اما در دو سطح متفاوت منتشر می شود، ارسا ل می دارد : برای مثال یك پیام لفظی همراه با یك پیام دیگر از راه صورت، تغییر صدا و جز آن که معنای متضادی دارد. دریافت کننده پیام )دانش آموز( که در چنین موقعیتی قرار گرفته است، از یك سو، به دلیل اهمیت حیاتی که برای حفظ ارتباط قائل است نمی تواند از آن بگریزد و از سوی دیگر، امكان قرار دادن پیامها در یك قالب منطقی و ارائه یك پاسخ سازش یافته را نیز ندارد. بنابراین پاسخ سازش نایافته کوشش نومیدانه است. » ارتباط مضاعف « برای ارضای این نظریه تعامل های خانوادگی نیز فقط بر اساس پژوهشهای اندکی تأیید شده است. و بسیاری از محققان بر این باورند که حمایت و پذیرش والدین کودکان اوتیستیك از فرزندشان نسبت به والدین کودکان بهنجار، عقب مانده و یا مبتلا به اختلال های زبان کمتر نیست )اریكسون، 1992 ؛ دادستان، 1378).

به نظر شما چه راه های دیگه ای برای کمک به افرادی که مبتلا به بیماری اوتیسم هستن وجود داره؟ نظرات خودتون رو در قسمت پایین با ما در میون بزارین.